یاتاقان زدن چیست؟

در هر خودرویی که موتور دارد، قطعاتی مانند میل‌لنگ و شاتون با سرعت بالا حرکت می‌کنند و برای کاهش اصطکاک بین آن‌ها از یاتاقان‌ها استفاده می‌شود. اما « یاتاقان زدن چیست؟ » وقتی یاتاقان‌ها دچار مشکل می‌شوند، اصطلاحاً یاتاقان می‌زند، موتور با صدای غیرطبیعی کار می‌کند، داغ می‌شود و ممکن است آسیب جدی ببیند. تشخیص به موقع یاتاقان زدن و درک علت آن، یکی از مهم‌ترین نکات برای نگهداری درست موتور و جلوگیری از هزینه‌های سنگین تعمیر است.

 در این مقاله، با نگاهی ساده و کاربردی، مفهوم یاتاقان، علت یاتاقان زدن و نشانه‌های آن را بررسی می‌کنیم تا شما بتوانید سلامت موتور خودرویتان را بهتر کنترل کنید.

برای دریافت کارشناسی خودرو در محل و کارشناسی خودرو آنلاین کافی است با ۰۲۱۹۱۰۰۸۰۰۴ تماس بگیرید.

منظور از یاتاقان زدن چیه؟

یاتاقان موتور قطعه‌ای فلزی بسیار دقیق است که بین میل‌لنگ و شاتون قرار دارد و وظیفهٔ آن کاهش اصطکاک و حفظ روان‌کاری قطعات متحرک موتور در فشار و دور بالا است؛ هنگامی که جریان روغن قطع یا کم شود، سطح یاتاقان خشک شده و تماس مستقیم فلز با فلز ایجاد می‌کند که به این وضعیت یاتاقان‌زدن گفته می‌شود؛ دلیل اصلی خرابی یاتاقان کمبود یا افت کیفیت روغن و بارزترین نشانهٔ آن صدای تق‌تق فلزی از بخش پایینی موتور همراه با افت فشار روغن است.

مراحل شدت یاتاقان زدن

یاتاقان زدن چند مرحله یا درجه‌ی شدت دارد که از خفیف تا کامل (قفل موتور) طبقه‌بندی می‌شود. شناخت این مراحل کمک می‌کند خرابی زود تشخیص داده شود و از هزینه‌ی سنگین جلوگیری گردد.

مرحله ۱ – یاتاقان نیم‌سوز (خفیف)

• علائم: صدای تق‌تق ملایم در دورهای پایین، به‌خصوص هنگام گاز دادن یا سرد بودن موتور.
• وضعیت فنی: لایه روغن بین میل‌لنگ و یاتاقان کاهش یافته اما هنوز کاملاً از بین نرفته است.
• نتیجه: قابل تعمیر با تعویض یاتاقان‌ها و بررسی فشار روغن؛ معمولاً آسیب به میل‌لنگ سطحی است.

مرحله ۲ – یاتاقان ساییده

• علائم: صدای کوبش مداوم و شدیدتر، افت محسوس فشار روغن، لرزش در دور بالا که ممکن است با مشکلات جلوبندی ماشین اشتباه گرفته شود.
• وضعیت فنی: سطح یاتاقان ساییده شده، لقی میل‌لنگ افزایش یافته، و روان‌کاری تقریباً قطع شده است.
• نتیجه: نیاز به باز کردن موتور، سنگ‌زنی میل‌لنگ و تعویض مجموعه یاتاقان‌ها.

مرحله ۳ – یاتاقان سوخته

• علائم: صدای بلند تق‌تق، دمای بالا، گاهی خاموش شدن موتور ناگهانی.
• وضعیت فنی: یاتاقان تغییر رنگ داده (سیاه یا آبی)، لایه فلزی نازکش ذوب شده و تماس فلز به فلز دائمی است.
• نتیجه: میل‌لنگ معمولاً آسیب دیده و باید تعمیر سنگین یا تعویض شود.

مرحله ۴ – یاتاقان قفل‌کرده (کامل)

• علائم: موتور روشن نمی‌شود، یا در حین حرکت ناگهانی قفل کرده و صدای شکستن شدید شنیده می‌شود.
• وضعیت فنی: یاتاقان یا میل‌لنگ کاملاً جوش خورده یا شکسته است، حرکت موتور غیرممکن.
• نتیجه: نیاز به بازسازی کامل موتور یا تعویض کامل آن؛ هزینه تعمیر در این مرحله بسیار بالا است.

در نتیجه؛ هرچه تشخیص یاتاقان زدن زودتر انجام شود، احتمال نجات میل‌لنگ و کاهش هزینه بیشتر است. در مراحل ۱ و ۲ معمولاً تعمیر اقتصادی و مؤثر است، اما در مراحل ۳ و ۴ آسیب از حد معمول گذشته و باید موتور بازسازی شود.

در صورتی که خودروی شما صدای تق‌تق یا کوبش فلزی از پایین موتور دارد، چراغ روغن چشمک می‌زند یا لرزش و افت توان احساس می‌کنید، احتمال یاتاقان زدن وجود دارد؛ در این شرایط قبل از هر اقدامی، بهترین کار دعوت کارشناسی خودرو سیار است تا با بررسی دقیق صدا، فشار روغن و وضعیت ظاهری موتور، مرحله و شدت خرابی یاتاقان را مشخص کند. کارشناسی خودرو سیار بدون نیاز به حمل خودرو به تعمیرگاه، می‌تواند به‌صورت سریع و تخصصی، وضعیت را ارزیابی کرده و از آسیب‌های سنگین‌تر مانند قفل شدن موتور یا شکستن میل‌لنگ جلوگیری کند.

علائم یاتاقان زدن ماشین چیست

یاتاقان زدن یکی از جدی‌ترین خرابی‌های موتور خودرو است و معمولاً به دلیل کمبود روغن یا فشار زیاد به موتور اتفاق می‌افتد. در ادامه علائم واضح و فنی یاتاقان زدن ماشین را به‌صورت خلاصه و دقیق آورده‌ام:

🔊 ۱. صدای تق‌تق یا کوبش از داخل موتور

• مهم‌ترین نشانه یاتاقان زدن است.
• صدایی فلزی و منقطع شبیه به «تق‌تق» یا «کوبش» از پایین موتور (محور میل‌لنگ) شنیده می‌شود.
• در دورهای پایین و هنگام گاز دادن بیشتر قابل‌تشخیص است.

⚙️ ۲. افت فشار روغن موتور

• چراغ هشدار روغن روشن می‌ماند یا در حالت توقف چشمک می‌زند.
• دلیل: فاصله بین میل‌لنگ و یاتاقان زیاد شده و روغن نمی‌تواند فشار لازم را حفظ کند.

🌡️ ۳. افزایش دمای موتور

• یاتاقان‌ها در اثر اصطکاک زیاد داغ می‌شوند.
• گاهی باعث جوش آوردن موتور یا دمای غیرعادی روغن می‌گردد.

🛞 ۴. لرزش غیر عادی موتور و کاهش توان

• موتور ناهماهنگ کار می‌کند، دور بالا به سختی می‌گیرد.
• در موارد شدید، احساس “خفگی” یا “سفت شدن” موتور وجود دارد.

نکته: « در این حالت ممکن است علاوه بر یاتاقان، کمپرس موتور نیز افت کرده باشد که باعث ضعف عملکرد در دور بالا می‌شود.»

💨 ۵. وجود براده فلزی در روغن یا فیلتر

• هنگام تعویض روغن، اگر ذرات ریز فلز در روغن دیده شود نشانه ساییدگی یاتاقان است.
• این مورد معمولاً در مراحل اولیه خرابی دیده می‌شود.

🚫 ۶. قفل شدن کامل موتور (در موارد شدید)

• اگر خرابی ادامه‌دار باشد، موتور به‌طور کامل قفل می‌کند و روشن نمی‌شود.
• در این حالت نیاز به بازسازی یا تعویض موتور وجود دارد.

⚠️ نکته فنی مهم

در صورت شنیدن صدای مشکوک از موتور، بلافاصله آن را خاموش کنید و با یدک‌کش به تعمیرگاه ببرید؛ ادامه رانندگی می‌تواند سبب خم شدن میل‌لنگ یا شکستن شاتون شود.

برای دریافت کارشناسی خودرو در محل و کارشناسی خودرو آنلاین کافی است با ۰۲۱۹۱۰۰۸۰۰۴ تماس بگیرید.

علت یاتاقان زدن چیست؟

یاتاقان زدن معمولاً نتیجه‌ی اختلال در روان‌کاری موتور یا فشار بیش‌ازحد مکانیکی است. در واقع، زمانی رخ می‌دهد که بین میل‌لنگ و یاتاقان فلز به فلز تماس پیدا کند و روغن نتواند اصطکاک را کاهش دهد.

دلایل اصلی آن عبارت‌اند از:

۱. کمبود روغن موتور

پایین بودن سطح روغن یا نشتی آن باعث می‌شود سطح تماس بین میل‌لنگ و یاتاقان خشک شود و در نتیجه ساییدگی شدید رخ دهد. یکی از نتایج خطرناک کم شدن روغن، آسیب به یاتاقان است. در مقاله‌ی « ماشین روغن کم میکنه ولی دود نمیکنه » توضیح داده‌ایم این وضعیت چطور آغاز می‌شود.

۲. استفاده از روغن بی‌کیفیت یا نامناسب

روغن غیر استاندارد یا روغنی که با مشخصات سازنده موتور هماهنگ نیست، نمی‌تواند فشار و حرارت را تحمل کند و لایه روان‌کاری از بین می‌رود.

۳. دیر تعویض کردن روغن موتور

روغن با گذشت زمان خواص خود را از دست می‌دهد و تبدیل به مایع غلیظ یا آلوده می‌شود که به جای روان‌کاری، باعث افزایش حرارت و اصطکاک می‌گردد.

۴. داغ شدن بیش از حد موتور

افزایش دمای بیش از حد موجب از بین رفتن لایه روغن روی یاتاقان و تغییر شکل فلزی آن می‌شود.

۵. کارکرد موتور بدون روغن یا با فشار زیاد

روشن کردن خودرو در حالت خشک، یا حرکت با دورهای بسیار بالا و فشار زیاد به موتور (مثلاً در رانندگی طولانی در گرمای شدید یا با بار سنگین) یاتاقان را به سرعت تخریب می‌کند.

۶. گرفتگی مجاری روغن یا پمپ روغن خراب

اگر پمپ روغن ضعیف شود یا مسیرهای روغن‌رسانی مسدود شوند، روان‌کاری یاتاقان‌ها قطع خواهد شد.

۷. خرابی یا ساییدگی قبلی یاتاقان‌ها

یاتاقان‌های مستهلک، لقی بیشتری دارند و نمی‌توانند لایه روغن را حفظ کنند؛ معمولاً در خودروهای با کارکرد زیاد دیده می‌شود.

به‌صورت خلاصه: «کمبود یا ضعف روغن» اصلی‌ترین علت است، و در اغلب موارد اگر سیستم روغن‌کاری سالم نگه داشته شود، یاتاقان زدن تقریباً غیرممکن است.

راهکارهای پیشگیری و رفع مشکل یاتاقان زدن

یاتاقان زدن از جمله مشکلاتی است که معمولاً با نگهداری صحیح و سرویس به‌موقع قابل‌پیشگیری است. راهکارهای اساسی آن عبارت‌اند از:

۱. بررسی و نگهداری سطح روغن موتور

همیشه سطح روغن را با میله اندازه‌گیر چک کنید و اجازه ندهید کمتر از حد مجاز شود. نشت روغن از زیر موتور یا اطراف فیلترها را جدی بگیرید و سریع رفع کنید.

۲. استفاده از روغن استاندارد و باکیفیت

نوع و گرانروی (ویسکوزیته) روغن باید دقیقاً مطابق توصیه کارخانه سازنده باشد؛ روغن‌های نامناسب یا ارزان‌قیمت توان روان‌کاری کافی ندارند.

۳. تعویض به‌موقع روغن و فیلتر روغن

روغن باید در بازه زمانی یا کیلومتراژ تعیین‌شده تعویض شود. فیلتر کثیف باعث کاهش فشار روغن و صدمه به یاتاقان‌ها می‌شود.

۴. گرم کردن موتور پیش از رانندگی سنگین

در هوای سرد، چند دقیقه صبر کنید تا روغن در تمام مسیرها پخش شود و به دمای کاری برسد. حرکت یا گاز دادن ناگهانی بلافاصله پس از روشن کردن خودرو باعث آسیب شدید می‌شود.

۵. جلوگیری از رانندگی با دور موتور بالا و بار زیاد

رانندگی با سرعت زیاد، دنده اشتباه، یا سربالایی طولانی فشار زیادی به سیستم روان‌کاری وارد می‌کند.

۶. کنترل دمای موتور و سیستم خنک‌کننده

سالم بودن رادیاتور، واتر پمپ و ترموستات اهمیت زیادی دارد. گرمای بیش از حد، ضخامت لایه روغن را کم می‌کند و باعث فرسایش یاتاقان می‌شود.

۷. بررسی پمپ روغن و مسیرهای روغن‌رسانی در سرویس‌ها

در سرویس‌های دوره‌ای از سلامت پمپ روغن و مجاری روغن اطمینان حاصل کنید تا جریان روغن یکنواخت برقرار باشد.

۸. بررسی صدای موتور در حالت کارکرد

هرگونه صدای مشکوک فلزی یا تق‌تق را جدی بگیرید. تشخیص زودهنگام می‌تواند از خرابی کامل جلوگیری کند.

رفع مشکل در صورت یاتاقان زدن ماشین

اگر علائم یاتاقان زدن ظاهر شده‌اند باید فوراً موتور را خاموش و توسط یدک‌کش به تعمیرگاه منتقل کنید. تعمیر شامل موارد زیر است:

• باز کردن کامل موتور و بررسی میل‌لنگ و یاتاقان‌ها؛
• سنگ‌زنی یا تعویض میل‌لنگ در صورت آسیب؛
• تعویض یاتاقان‌ها با قطعات اورجینال؛
• شست‌وشوی کامل مسیر روغن و تعویض روغن و فیلتر.

در صورت رسیدگی سریع و تعویض قطعات آسیب‌دیده، می‌توان از تعویض کامل موتور جلوگیری کرد.

برای دریافت کارشناسی خودرو در محل و کارشناسی خودرو آنلاین کافی است با ۰۲۱۹۱۰۰۸۰۰۴ تماس بگیرید.

اگر ماشین یاتاقان بزند روشن میشود؟

اگر ماشین یاتاقان زده باشد، بسته به شدت آسیب ممکن است روشن شود ولی معمولاً با صدا، لرزش یا خاموش شدن سریع همراه است. در واقع سه حالت داریم:

۱. یاتاقان نیم‌سوز یا خفیف:

در این مرحله موتور هنوز می‌تواند روشن شود، اما صدای تق‌تق یا کوبش شدید از زیر موتور شنیده می‌شود. اگر ادامه داده شود، تماس فلز به فلز بیشتر شده و خیلی زود میل‌لنگ یا شاتون آسیب می‌بیند.

🔴 در این حالت روشن کردن موتور بسیار خطرناک است؛ ممکن است در چند ثانیه کاملاً قفل کند.

۲. یاتاقان‌سوخته یا ساییدگی شدید:

فاصله بین یاتاقان و میل‌لنگ زیاد شده و فشار روغن افت کرده است. موتور معمولاً با صدا، لرزش و افت توان زیاد روشن می‌شود و پس از چند ثانیه خاموش یا گیر می‌کند.

۳. یاتاقان قفل‌کرده یا شکسته:

در این مرحله موتور اصلاً روشن نمی‌شود؛ میل‌لنگ نمی‌چرخد و استارت فقط صدای “تق” می‌دهد. اگر هم لحظه‌ای بچرخد، خطر شکستن قطعات داخلی وجود دارد.

بنابراین، پاسخ کوتاه این است:

✅ ممکن است در مراحل اولیه یاتاقان زدن موتور روشن شود،

🚫 ولی به هیچ‌وجه نباید روشنش کرد چون باعث تخریب کامل موتور می‌شود.

اقدام درست این است که فوراً خودرو را خاموش کنید، با یدک‌کش منتقل نمایید و برای بررسی دقیق به تعمیرکار مجاز بسپارید.

نکات ایمنی در صورت اطمینان از یاتاقان زدن ماشین

در صورت اطمینان از یاتاقان زدن ماشین، باید چند اقدام ایمنی فوری انجام دهید تا از خسارت جدی‌تر و خطرات احتمالی جلوگیری شود. رعایت نکات زیر حیاتی است:

1. بلافاصله موتور را خاموش کنید: ادامه کار موتور باعث شکسته شدن میل‌لنگ یا شاتون و حتی سوراخ شدن بلوک موتور می‌شود.
2. خودرو را روشن نکنید یا حرکت ندهید: حتی چند ثانیه روشن بودن می‌تواند باعث قفل کامل موتور شود. خودرو را با یدک‌کش یا جرثقیل منتقل کنید.
3. از گاز دادن یا امتحان کردن دور موتور خودداری کنید: بالا رفتن دور موتور در حالت یاتاقان‌زده، باعث اصطکاک شدید و از بین رفتن کامل روغن باقی‌مانده می‌شود.
4. از ناحیه موتور فاصله بگیرید در صورت صدای شدید یا لرزش غیرعادی: احتمال شکستگی قطعات داخلی و پاشش فلز یا روغن وجود دارد.
5. زیر موتور را بررسی نکنید تا سرد شود:  پس از خاموش شدن، حرارت قطعات فلزی و بدنه ممکن است خطر سوختگی ایجاد کند.
6. روغن موتور را چک نکنید در حالت داغ: صبر کنید موتور کاملاً خنک شود، سپس در صورت نیاز روغن را بازدید کنید تا یاتاقان یا براده‌های فلزی مشخص شوند.
7. تماس با مکانیک یا کارشناسی سیار مطمئن بگیرید: در سریع‌ترین زمان، از مکانیک موتورکار یا کارشناسی سیار تخصصی برای بررسی و تصمیم درباره باز کردن موتور کمک بگیرید.

در مرحله‌ای که یاتاقان زدن تأیید شده، هیچ اقدام فنی توسط مالک انجام نشود. خاموش کردن فوری، عدم روشن کردن مجدد، و انتقال ایمن خودرو تنها راه جلوگیری از تخریب کامل موتور است.

هزینه یاتاقان زدن ماشین

هزینه‌ی یاتاقان زدن ماشین بستگی مستقیم به شدت آسیب، نوع موتور، و برند خودرو دارد. این خرابی ممکن است از چند میلیون تا ده‌ها میلیون تومان هزینه داشته باشد. در جدول زیر می‌توان به‌صورت تقریبی محدوده‌ی هزینه را دید. البته که هزینه واقعی پس از بررسی دقیق موتور مشخص می‌شود، زیرا شدت آسیب و خودرو متفاوت است

🔧 موارد تاثیرگذار بر هزینه:

1. میزان آسیب:اگر فقط یاتاقان‌ها ساییده شده باشند، هزینه کم‌تر است. اما در صورت آسیب میل‌لنگ، شاتون یا بلوک موتور، هزینه‌ چند برابر می‌شود.
2. نوع خودرو:خودروهای داخلی مثل پژو، سمند، و تیبا ارزان‌تر از خودروهای خارجی یا توربوشارژ هستند.
3. اجزای لازم برای تعویض:روغن، فیلتر، یاتاقان، واشر سرسیلندر، درزگیر، و گاهی میل‌لنگ باید تعویض یا تعمیر شوند.
4. دستمزد مکانیک و تراشکاری:هزینه‌ی باز و بست موتور و سنگ‌زنی میل‌لنگ معمولاً بیشترین بخش هزینه را تشکیل می‌دهد.

💰 حدود هزینه‌ها (سال ۱۴۰۴ – به‌روز شده با نرخ فعلی):

⚠️ نکته مهم:

اگر یاتاقان زدن باعث خم شدن میل‌لنگ یا شکستن شاتون شود، در بسیاری از موارد تعمیرکاران توصیه به تعویض کامل موتور یا موتور تقویتی می‌کنند که هزینه آن از چند ده میلیون تومان تا بیش از صد میلیون نیز ممکن است برسد (بسته به خودرو).

راهکار کاهش هزینه:

خودرو را سریع خاموش کنید، اجازه ندهید میل‌لنگ آسیب فلزی شدید ببیند، و با یدک‌کش به تعمیرگاه انتقال دهید؛ در این صورت ممکن است تنها با تعویض یاتاقان و شست‌وشوی مسیر روغن ماجرا تمام شود.

سوالات متداول « یاتاقان زدن ماشین »

۱. یاتاقان زدن یعنی چه؟

یاتاقان زدن به حالتی گفته می‌شود که فاصله بین میل‌لنگ و یاتاقان از بین رفته و فلزها مستقیماً به هم برخورد کنند. این اتفاق معمولاً به‌دلیل کمبود یا خرابی روغن رخ می‌دهد و باعث صدای تق‌تق و آسیب به موتور می‌شود.

۲. آیا ماشین یاتاقان زده روشن می‌شود؟

در مراحل اولیه ممکن است روشن شود، اما با صدای زیاد و لرزش شدید همراه است. روشن کردن موتور در این حالت بسیار خطرناک است و موجب قفل شدن یا شکستن میل‌لنگ می‌شود.

۳. علت اصلی یاتاقان زدن چیست؟

مهم‌ترین علت، کمبود یا عدم گردش صحیح روغن در موتور است. عواملی مانند استفاده از روغن نامناسب، دیر تعویض کردن روغن، خرابی پمپ روغن، داغ شدن موتور و رانندگی با دور بالا نیز موثرند.

۴. نشانه‌های یاتاقان زدن چیست؟

صدای تق‌تق از پایین موتور، افت فشار روغن، افزایش دما، کاهش قدرت، لرزش بیش از حد و وجود براده فلزی در روغن از رایج‌ترین علائم هستند.

۵. آیا می‌توان با ماشین یاتاقان زده رانندگی کرد؟

خیر. رانندگی حتی چند دقیقه با موتور یاتاقان زده می‌تواند خرابی کامل ایجاد کند و هزینه بازسازی را چند برابر نماید.

۶. هزینه تعمیر موتور بعد از یاتاقان زدن چقدر است؟

بستگی به میزان آسیب دارد. در موارد خفیف ممکن است با تعویض یاتاقان و سنگ‌زنی میل‌لنگ رفع شود، اما اگر میل‌لنگ یا شاتون شکسته باشد، هزینه معمولاً بیش از چند ده میلیون تومان است.

۷. آیا یاتاقان زدن قابل پیشگیری است؟

بله. با سرویس منظم، حفظ سطح روغن، استفاده از روغن استاندارد، و توجه به صدای موتور می‌توان از آن جلوگیری کرد.

۸. اگر ماشین مشکوک به یاتاقان زدن باشد چه باید کرد؟

بلافاصله موتور را خاموش کنید و خودرو را با یدک‌کش به تعمیرگاه ببرید. هیچ‌گونه تست یا گاز دادن در این حالت توصیه نمی‌شود.

۹. آیا یاتاقان زدن فقط در خودروهای قدیمی رخ می‌دهد؟

خیر، حتی موتورهای جدید هم اگر با کمبود روغن یا فشار زیاد کار کنند ممکن است یاتاقان بزنند.

۱۰. تفاوت یاتاقان زدن با سوختن موتور چیست؟

یاتاقان زدن مربوط به قسمت پایین موتور (میل‌لنگ و یاتاقان‌ها) است، اما سوختن موتور معمولاً مربوط به سرسیلندر، پیستون یا آب‌بندی است. بااین‌حال اگر پس از یاتاقان زدن ادامه رانندگی شود، ممکن است کل موتور بسوزد.

جمع بندی

یاتاقان زدن یکی از مشکلات رایج اما قابل پیشگیری در موتور خودرو است. شناخت علت‌ها، نشانه‌ها و روش‌های پیشگیری به شما کمک می‌کند موتور خودرویتان سالم بماند و هزینه‌های تعمیر سنگین کاهش یابد. استفاده از خدمات کارشناسی خودرو الوچک برای بررسی یاتاقان و وضعیت روغن موتور، بهترین راه برای حفظ سلامت موتور و جلوگیری از آسیب‌های جدی است.

مقالاتی که میتواند برای شما مفید باشد:

• تشخیص روغن سوزی ماشین
• اگر روغن موتور کم باشد چه میشود؟
• علت ریپ زدن ماشین
• رفع روغن سوزی بدون تعمیر
• آفتاب سوختگی ماشین
• لیسه گیری خودرو چیست؟